Tại vùng Tây Nguyên – thủ phủ cà phê của cả nước, bệnh thán thư cây cà phê đang dần trở thành mối đe dọa lớn đối với năng suất và chất lượng cà phê. Bệnh phát triển với tốc độ rất nhanh với những dấu hiệu rất khó nhận biết và nhầm lẫn. Nhưng vô cùng nguy hiểm, nó âm thầm khiến lá, quả, cành bị khô cháy, rụng sớm và thậm chí làm chết cả cây nếu không xử lý kịp thời.
Trong bài viết này, AT sẽ cung cấp đầy đủ thông tin về bệnh thán thư cây cà phê ở Tây Nguyên, bao gồm nguyên nhân gây ra bệnh thán thư, triệu chứng nhận biết, cũng như giải pháp phòng trừ bệnh thán thư ở cây cà phê hiệu quả, bền vững, tiết kiệm chi phí cho bà con nông dân.
Contents
Bệnh thán thư cây cà phê là một trong những bệnh hại phổ biến và nguy hiểm nhất hiện nay, đang gây hại nghiêm trọng cho các vườn cà phê ở Tây Nguyên. Tác nhân chính gây ra bệnh là loài nấm Colletotrichum spp., một nhóm nấm ký sinh mạnh, có khả năng tồn tại và lây lan rất nhanh trong điều kiện khí hậu nóng ẩm, đặc biệt là vào mùa mưa – thời điểm mà cà phê sinh trưởng mạnh và dễ bị tổn thương.
Theo thống kê mới nhất từ các Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tại khu vực Tây Nguyên, bệnh thán thư cây cà phê đã và đang gây hại nghiêm trọng tại các tỉnh trọng điểm như Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng và Đắk Nông.
Tại Đắk Lắk, trong quý II năm 2025, diện tích cà phê bị nhiễm bệnh thán thư lên đến 3.200 ha, chiếm hơn 7% tổng diện tích canh tác cà phê của tỉnh. Trong đó, nhiều vườn tại Cư M’gar, Krông Năng ghi nhận tỷ lệ nhiễm bệnh từ 30–60% diện tích vườn.
Tại Lâm Đồng, nhất là ở Di Linh và Bảo Lộc – nơi có độ ẩm cao – Thán thư cây cà phê xuất hiện mạnh vào đầu mùa mưa với hơn 1.100 ha cà phê bị nhiễm. Bệnh thường đi kèm với các loại sâu hại, khiến việc phòng trị thêm khó khăn.
Anh Nguyễn Văn Hiển, nông dân trồng cà phê lâu năm tại huyện Cư M’gar (Đắk Lắk) chia sẻ:
“Mùa mưa năm ngoái, tôi chủ quan không phun phòng thán thư cây cà phê sớm, đến khi phát hiện thì vườn đã bị lan nhanh. Lá bị khô từng mảng, cành khô đen, quả non bị rụng. Gần 1 ha cà phê của tôi giảm sản lượng hơn 30%. Tiền phân thuốc tăng gấp đôi mà vẫn không gỡ lại được.”
Bệnh thán thư cây cà phê không chỉ gây cháy lá, khô cành và rụng quả hàng loạt, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sinh trưởng và phát triển của cây. Trong trường hợp bệnh nặng không xử lý kịp thời, nấm có thể xâm nhập vào cành chính và thân, khiến cây bị chết khô.
Vườn cà phê bị nhiễm bệnh kéo dài dễ bị suy kiệt, giảm tuổi thọ vườn từ 20 năm xuống còn chưa đến 10 năm nếu không được chăm sóc và canh tác đúng cách.
Ngoài thiệt hại về sinh trưởng, thán thư cây cà phê còn khiến bà con tốn kém nhiều chi phí để mua thuốc trị, phân bón phục hồi và thuê nhân công chăm sóc, dẫn đến tăng gấp đôi hoặc gấp ba chi phí sản xuất.
Tây Nguyên có khí hậu đặc trưng là mùa mưa kéo dài, độ ẩm cao và xen kẽ nắng nóng, tạo điều kiện lý tưởng cho nấm Colletotrichum spp. – tác nhân gây ra thán thư cây cà phê sinh sôi và phát tán qua:
Theo báo cáo của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI), một vườn cà phê có thể bị nhiễm toàn bộ trong vòng chưa đầy 2 tuần nếu không kiểm soát, do mật độ trồng dày và thiếu ánh sáng tạo điều kiện ẩm thấp kéo dài.
Hậu quả nghiêm trọng nhất mà bệnh thán thư cây cà phê gây ra là giảm năng suất và chất lượng hạt – điều ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của nông dân:
Tại huyện Krông Pắk (Đắk Lắk), theo thống kê năm 2024, sản lượng cà phê trung bình bị giảm từ 3,4 tấn/ha xuống còn 2,1 tấn/ha tại các vườn nhiễm thán thư nặng. Điều này khiến hàng trăm hộ dân mất một phần lớn thu nhập chính của cả năm.
Bệnh thán thư cây cà phê là một trong những bệnh phổ biến và nguy hiểm, thường phát sinh mạnh trong điều kiện khí hậu ẩm ướt, mưa nhiều – đặc biệt là ở khu vực Tây Nguyên. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu bệnh sẽ giúp bà con chủ động phòng trừ, tránh thiệt hại nặng nề về năng suất và chất lượng hạt cà phê.
Lúc đầu, bà con sẽ thấy xuất hiện những vết đốm màu nâu nhạt hoặc vàng úa, có hình tròn hoặc hơi méo, đường kính từ vài mm đến 1–2 cm. Các vết bệnh này sau đó lan rộng nhanh chóng theo điều kiện ẩm độ và mưa nhiều.
Khi bệnh phát triển nặng hơn, trung tâm vết bệnh bị khô, hoại tử, làm cho lá thủng lỗ như bị đốt cháy. Viền ngoài của vết bệnh có màu nâu đậm hoặc đen, rõ rệt – đây là dấu hiệu đặc trưng của bệnh thán thư cây cà phê, giúp phân biệt với các bệnh khác như gỉ sắt hoặc cháy lá thông thường.
Lá bị bệnh thường khô đi, quăn lại rồi rụng hàng loạt, gây rụng lá sớm, làm giảm khả năng quang hợp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cây.
Trên quả, bà con sẽ thấy xuất hiện các vết thối màu nâu đen, lan rộng theo hình bất định, thường bắt đầu từ cuống hoặc giữa quả. Vết bệnh có thể ăn sâu vào bên trong, làm quả mềm, nhũn hoặc thối rữa từng mảng. Khi trời ẩm, bà con có thể thấy một lớp mốc trắng hồng trên bề mặt vết bệnh – đây là bào tử nấm phát triển.
Hậu quả là quả bị rụng hàng loạt trước khi chín, gây thất thoát nghiêm trọng về sản lượng, đặc biệt ở những vườn không được phòng trừ kịp thời. Thậm chí, nếu bệnh xuất hiện sớm trên quả non, toàn bộ lứa trái có thể bị hỏng hoàn toàn.
Khi bệnh xâm nhập, cành non xuất hiện các vết đen hoặc nâu sẫm chạy dọc theo thân cành. Các vết này thường lan dần, làm cho cành bị thâm đen, teo tóp rồi khô dần. Trên những chồi non hoặc cành mới ra, bà con sẽ thấy hiện tượng rụng đốt, chồi khô, không phát triển được.
Hiện tượng này khiến cây khó ra hoa, đậu trái kém, ảnh hưởng trực tiếp đến vụ mùa tiếp theo. Nếu không xử lý kịp thời, bệnh sẽ tiếp tục lan xuống các bộ phận khác như quả, lá và dễ làm suy kiệt toàn cây.
Việc xác định đúng bệnh giúp bà con lựa chọn biện pháp phòng trừ đúng thuốc, đúng thời điểm, tránh lãng phí chi phí và công chăm sóc.
Bệnh thán thư là một trong những bệnh hại nguy hiểm hàng đầu trên cây cà phê, đặc biệt phổ biến trong mùa mưa ở khu vực Tây Nguyên. Việc hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh sẽ giúp bà con chủ động trong việc phòng trừ, hạn chế thiệt hại về năng suất và chất lượng hạt.
Nấm Colletotrichum spp. phát triển thông qua bào tử, có thể sống sót lâu dài trong tàn dư thực vật, đất, cỏ dại. Khi có điều kiện thuận lợi, bào tử nấm phát tán nhanh chóng và tấn công vào các bộ phận non yếu của cây như lá, quả non, chồi và cành non. Vết bệnh ban đầu thường nhỏ, nhưng sau đó lan rộng rất nhanh.
Bào tử của nấm có thể lan truyền dễ dàng thông qua:
Tây Nguyên là vùng có khí hậu nhiệt đới gió mùa điển hình, với hai mùa rõ rệt: mùa mưa và mùa khô. Đây cũng chính là nguyên nhân khiến bệnh thán thư cây cà phê thường bùng phát mạnh vào mùa mưa.
Mùa mưa kéo dài (từ tháng 5 đến tháng 10) là điều kiện lý tưởng để nấm phát triển. Độ ẩm không khí cao (trên 80%), nhiệt độ dao động từ 20–30°C là môi trường cực kỳ thuận lợi để bào tử nấm nảy mầm và phát triển thành sợi nấm gây hại.
Sương mù, mưa phùn, ẩm thấp kéo dài cũng làm cho lá và quả luôn trong tình trạng ẩm ướt – tạo điều kiện cho nấm xâm nhập.
Không tỉa cành, tạo tán hợp lý: Vườn cà phê rậm rạp, tán lá che kín khiến ánh nắng khó xuyên qua, độ ẩm trong vườn luôn ở mức cao – điều kiện lý tưởng để nấm phát triển. Việc không tỉa cành còn khiến không khí không lưu thông tốt, tạo môi trường ẩm thấp, ngột ngạt.
Bón phân không cân đối: Việc sử dụng phân đạm quá nhiều nhưng thiếu kali và lân sẽ khiến cây phát triển lá non nhanh nhưng sức đề kháng yếu, dễ bị nấm tấn công. Đặc biệt, cây thiếu vi lượng (Bo, Zn, Cu…) cũng sẽ suy yếu và kém chống chịu với các bệnh hại.
Tưới nước sai cách: Một số bà con tưới quá nhiều vào buổi chiều hoặc tưới phun mưa trực tiếp lên tán lá vào mùa mưa – điều này khiến lá và quả luôn ướt, tạo điều kiện cho nấm sinh sôi.
Vệ sinh vườn không đảm bảo: Không dọn sạch lá rụng, quả hư, cành chết sẽ làm tồn dư mầm bệnh ngay trong vườn. Đây là nguồn bệnh tiềm ẩn, dễ bùng phát bất cứ lúc nào nếu gặp thời tiết thuận lợi.
Không luân canh hợp lý, trồng cà phê liên tục trên cùng một diện tích trong nhiều năm cũng khiến đất dễ nhiễm nấm, tích tụ mầm bệnh qua mỗi vụ.
.webp "Bệnh Thán Thư Cây Cà Phê Khu Vực Tây Nguyên: Nguyên Nhân Và Cách Phòng Trừ Dứt Điểm 3")
Trong điều kiện khí hậu Tây Nguyên, mưa nhiều – ẩm cao là điều kiện thuận lợi cho bệnh thán thư cây cà phê phát triển. Vì vậy, bà con cần thường xuyên cắt tỉa cành tăm, cành vô hiệu, những cành khuất bên trong tán cây để tạo độ thông thoáng cho vườn. Khi ánh nắng xuyên xuống được tán cà phê sẽ giúp làm khô vết bệnh, ngăn nấm phát triển, hạn chế tối đa khả năng lây lan.
Việc cắt tỉa nên được thực hiện định kỳ vào đầu mùa mưa và sau mỗi vụ thu hoạch. Không chỉ giúp phòng bệnh, mà còn tạo điều kiện cho cây phát triển mạnh hơn, ra hoa đồng loạt, đậu quả tốt hơn.
Một cây cà phê khỏe sẽ ít bị bệnh tấn công. Do đó, bà con nên chú trọng bón phân cân đối giữa đạm – lân – kali, đồng thời bổ sung thêm các nguyên tố vi lượng cần thiết như Canxi (Ca), Silic (Si), Magie (Mg), Bo (B).
Đặc biệt, Kali và Silic đóng vai trò rất quan trọng trong việc tăng cường sức đề kháng cho cây trước nấm bệnh. Kali giúp cứng cây, chắc quả, còn Silic sẽ tạo lớp màng bảo vệ tự nhiên cho lá, hạn chế sự xâm nhập của bào tử nấm thán thư.
Ngoài ra, bà con có thể phối hợp sử dụng phân hữu cơ vi sinh, phân chuồng hoai mục để cải tạo đất, giúp hệ rễ phát triển khỏe mạnh, cây sinh trưởng đều và bền vững hơn.
Bệnh thán thư cây cà phê có thể lưu tồn trên cành khô, quả rụng, lá vàng dưới gốc. Nếu không dọn dẹp thường xuyên, đây sẽ là nguồn bệnh tiềm ẩn lây lan cho vụ sau.
Do đó, bà con nên dọn sạch cành lá rụng, trái bị bệnh, gom lại và tiêu hủy bằng cách đốt hoặc ủ hoai phân biệt, không để lây lan trong vườn. Đặc biệt, sau mỗi mùa thu hoạch hoặc sau khi trị bệnh, cần tổng vệ sinh lại vườn, kết hợp phun thuốc sát khuẩn nấm đất như Trichoderma để đảm bảo mầm bệnh bị tiêu diệt triệt để.
Hiện nay, bà con Tây Nguyên có xu hướng chuyển sang dùng thuốc sinh học để phòng ngừa thán thư. Đây là giải pháp an toàn, không gây hại cho cây trồng, đất đai, con người và hệ sinh thái xung quanh.
Một số loại thuốc sinh học chứa vi khuẩn đối kháng như Bacillus subtilis hoặc nấm Trichoderma có khả năng cạnh tranh và tiêu diệt nấm Colletotrichum gây bệnh thán thư cây cà phê. Những loại chế phẩm này vừa có thể phòng ngừa, vừa hỗ trợ cây phục hồi sau bệnh.
Hexaconazole, Propiconazole, Tebuconazole, Chlorothalonil.
Bà con nên lựa chọn thuốc có uy tín, được đăng ký rõ ràng, và phối hợp luân phiên nhiều hoạt chất để tránh tình trạng kháng thuốc của nấm.
Thời điểm phun thuốc hóa học hiệu quả nhất là ngay khi bệnh thán thư cây cà phê có chuyển biến vào giai đoạn nặng. Chỉ khi thực sự cần thiết đến, bà con mới nên sử dụng thuốc hóa học cho cây
Ngoài ra, nên phun thuốc sau những cơn mưa đầu mùa hoặc sau những đợt ẩm kéo dài – thời điểm nấm bào tử phát tán mạnh.
AT Vaccino CAN là chế phẩm sinh học chuyên dụng cho cà phê, được nghiên cứu và phát triển bởi đội ngũ chuyên gia AT, ứng dụng các chủng nấm đối kháng mạnh mẽ như Trichoderma spp. và Chaetomium spp..
Chỉ sau 1–2 lần xử lý, bà con có thể thấy lá bớt vàng, cây hồi xanh, giảm rụng trái, vườn cà phê phục hồi rõ rệt. Đặc biệt, AT Vaccino CAN phát huy hiệu quả bền vững nếu kết hợp với các biện pháp chăm sóc canh tác hợp lý.
Bà con Tây Nguyên hãy chủ động bảo vệ vườn cà phê khỏi bệnh thán thư ngay từ đầu mùa mưa, đừng để khi bệnh nặng mới trị thì đã muộn! Hãy lựa chọn giải pháp sinh học bền vững, thân thiện môi trường và an toàn cho chính gia đình mình. Nếu cần tư vấn kỹ thuật hoặc sản phẩm đặc trị, bà con có thể liên hệ với đại lý nông nghiệp địa phương hoặc gọi ngay cho chuyên gia kỹ thuật của AT để được hỗ trợ tận vườn.
Bổ sung dinh dưỡng phục hồi: Nên dùng phân hữu cơ vi sinh, phân bón lá chứa trung – vi lượng (Bo, Ca, Zn, Mg…) để kích thích rễ phát triển, cây bung đọt non, tái tạo tán lá nhanh chóng.
Tưới nước hợp lý: Đảm bảo độ ẩm vừa phải, tránh để gốc cây bị úng hoặc khô hạn sau trị bệnh. Đặc biệt cần giữ ẩm đều trong thời gian cây hồi phục.
Phun các loại chế phẩm tăng đề kháng: Dùng các sản phẩm sinh học có chứa vi sinh vật có lợi để tạo môi trường “thân thiện”, giúp cây không bị tái nhiễm bệnh.
Theo dõi thường xuyên: Quan sát kỹ các vết bệnh cũ, lá non và quả mới hình thành. Nếu thấy dấu hiệu bất thường, cần xử lý kịp thời, tránh để bệnh bùng phát lại.
Cắt bỏ những cành – quả hư hỏng còn sót lại: Để tránh tạo nơi cư trú cho mầm bệnh, kết hợp phun thuốc phòng định kỳ 20–25 ngày/lần trong mùa mưa.
Trong nhiều năm canh tác cà phê, bà con nông dân ở các tỉnh Tây Nguyên như Đắk Lắk, Gia Lai và Lâm Đồng đã không ít lần đối mặt với bệnh thán thư. Tuy nhiên, những năm gần đây, nhiều hộ đã chủ động hơn trong việc phòng ngừa và điều trị bệnh nhờ tiếp cận thông tin kỹ thuật và thực hiện các biện pháp đồng bộ.
Anh Hùng – một nông dân ở huyện Cư M’gar, Đắk Lắk cho biết:
“Trước đây, tôi chỉ phun thuốc khi thấy lá bắt đầu rụng hoặc đen. Nhưng giờ thì khác, tôi theo dõi thường xuyên, thấy đốm nhỏ là xử lý ngay bằng thuốc sinh học AT Vaccino Can, kết hợp cắt tỉa cành và tăng phân hữu cơ. Nhờ vậy, vườn cà phê 2 năm nay không bị nặng như trước.”
Tăng sử dụng phân hữu cơ, vi sinh: Thay vì lạm dụng phân hóa học, bà con sử dụng phân chuồng hoai mục, phân trùn quế, kết hợp chế phẩm vi sinh chứa Trichoderma để tăng sức đề kháng cho cây, đồng thời ức chế nấm Colletotrichum spp. trong đất.
Quản lý vườn hiệu quả: Bao gồm các biện pháp như cắt tỉa cành thông thoáng, thu gom lá bệnh đem tiêu hủy, vệ sinh dụng cụ làm vườn, hạn chế tưới nước vào chiều muộn để tránh độ ẩm cao ban đêm – là điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.
Thực tế tại Tây Nguyên đã chứng minh rằng: chỉ khi thực hiện đồng bộ từ giống, đất, kỹ thuật canh tác đến biện pháp phòng bệnh mới có thể kiểm soát hiệu quả bệnh thán thư cây cà phê. Việc học hỏi từ kinh nghiệm của người đi trước là một trong những cách nhanh nhất để bà con rút ngắn thời gian phục hồi vườn và bảo vệ năng suất mùa vụ.
Thông thường, bệnh thán thư cây cà phê phát triển mạnh vào mùa mưa. Tuy nhiên, bệnh vẫn có thể xuất hiện vào mùa khô, nhất là ở những vườn có tán cây rậm rạp, không thoáng khí, hoặc được tưới nước quá mức làm tăng độ ẩm cục bộ.
Thêm vào đó, nếu bà con không vệ sinh vườn kỹ sau mùa mưa, các tàn dư bệnh còn sót lại cũng có thể là nguồn lây lan ngay cả trong mùa khô.
Ở Tây Nguyên, mùa khô từ tháng 11 đến tháng 4 thường là giai đoạn có tỷ lệ nhiễm bệnh thấp hơn do thời tiết khô ráo, độ ẩm thấp, không thuận lợi cho nấm phát triển. Đây cũng là thời điểm lý tưởng để thực hiện các biện pháp phòng ngừa, vệ sinh vườn, tỉa cành, bón phân cân đối, chuẩn bị cho mùa mưa sắp tới – khi nguy cơ nhiễm bệnh thán thư tăng cao.
Hiện nay, một số giống cà phê được đánh giá có khả năng chống chịu bệnh thán thư tốt hơn so với các giống thông thường. Trong đó, có thể kể đến:
Giống TR4, TR9, TRS1 – Đây là những giống cà phê vối (Robusta) được Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI) nghiên cứu và khuyến cáo trồng tại khu vực Tây Nguyên. Các giống này có khả năng sinh trưởng mạnh, chống chịu khá tốt với bệnh thán thư, nấm hồng và rỉ sắt.
Bệnh thán thư cây cà phê tại khu vực Tây Nguyên là một trong những mối nguy lớn cần được nhận biết và xử lý kịp thời. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra bệnh thán thư cùng với việc áp dụng biện pháp phòng trừ bệnh thán thư cây cà phê đúng cách sẽ giúp bà con bảo vệ vườn cà phê bền vững, nâng cao năng suất và chất lượng hạt cà phê. Đừng chủ quan với dấu hiệu đầu tiên – hãy hành động ngay khi thấy bất thường để tránh mất mùa đáng tiếc.
Giỏ hàng của bạn hiện tại chưa có sản phẩm nào.
