Sầu riêng được mệnh danh là “vua của các loại trái cây”, nhưng để cây phát triển khỏe mạnh, cho trái to, cơm vàng, hạt lép và năng suất cao thì khâu làm đất trồng sầu riêng đóng vai trò quyết định. Đặc biệt tại Tây Nguyên, nơi có khí hậu nắng mưa thất thường và địa hình đất đỏ bazan, việc áp dụng đúng kỹ thuật làm đất trồng sầu riêng sẽ giúp bộ rễ cây ăn sâu, tăng sức đề kháng, hạn chế sâu bệnh ngay từ đầu.
Không chỉ dừng ở khâu chuẩn bị, bà con cần nắm vững cách làm đất cho vườn sầu riêng, thực hiện đầy đủ các bước làm đất khoa học và áp dụng kỹ thuật cải tạo đất trồng sầu riêng để duy trì độ phì nhiêu, đảm bảo cây phát triển bền vững qua nhiều vụ.
Bài viết này sẽ mang đến cho bà con cái nhìn tổng thể và chi tiết về quy trình làm đất chuẩn, giúp canh tác sầu riêng hiệu quả hơn trong điều kiện khí hậu Tây Nguyên
Contents
Làm đất chính là khâu “mở đường” để cây sầu riêng phát triển khỏe mạnh, bởi bộ rễ cây ăn sâu và lan rộng, cần môi trường đất thật sự lý tưởng. Nếu đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng và thoát nước tốt, cây sẽ dễ dàng bén rễ, hút chất dinh dưỡng hiệu quả và tạo tiền đề cho sinh trưởng lâu dài.
Ngược lại, nếu đất nén chặt, nghèo hữu cơ hoặc dễ ngập úng, cây thường sinh trưởng chậm, dễ bị vàng lá, rụng đọt, thậm chí chết cây non.
Bộ rễ sầu riêng có đặc điểm phát triển mạnh ở tầng đất mặt từ 30 – 80 cm. Việc làm đất đúng kỹ thuật sẽ giúp đất tơi xốp, rễ dễ dàng đâm sâu, lan rộng và hút dinh dưỡng. Ngoài ra, độ tơi xốp còn giúp không khí lưu thông, cung cấp oxy cho vi sinh vật có lợi phát triển, từ đó tăng độ phì nhiêu của đất.
Đặc biệt ở Tây Nguyên, mùa khô kéo dài, nếu đất được làm kỹ và bổ sung nhiều mùn hữu cơ, khả năng giữ ẩm sẽ tốt hơn, giúp cây chống hạn hiệu quả.
Sầu riêng vốn “kỵ nước”, chỉ cần ngập úng 24 – 48 giờ là rễ non có thể bị thối. Bởi vậy, quá trình làm đất phải tính đến thiết kế luống, mô và hệ thống thoát nước hợp lý. Ở những vùng đất dốc của Tây Nguyên, nếu biết kết hợp vừa làm đất vừa thiết kế bậc thang hay mương thoát nước, cây sẽ tránh được hiện tượng úng nước mùa mưa và nghẹt rễ. Điều này không chỉ bảo vệ cây non mà còn giúp cây trưởng thành duy trì năng suất ổn định trong nhiều năm.
Đất chưa xử lý kỹ thường chứa mầm bệnh nguy hiểm như nấm Phytophthora palmivora (gây thối rễ, xì mủ), nấm Fusarium (gây héo rũ) và tuyến trùng gây u sưng, cản trở rễ hút dinh dưỡng.
Khi bà con thực hiện kỹ thuật làm đất trồng sầu riêng chuẩn, có xử lý vôi bột, bón phân chuồng hoai mục và kết hợp chế phẩm vi sinh đối kháng, mật độ mầm bệnh sẽ giảm đáng kể. Nhờ đó, cây ít sâu bệnh ngay từ đầu, tiết kiệm chi phí thuốc bảo vệ thực vật về sau.
Một ví dụ điển hình là hộ anh Nguyễn Văn Hùng ở huyện Krông Pắc, Đắk Lắk. Trước đây, anh trồng sầu riêng mà không xử lý đất kỹ, chỉ 3 năm sau cây bị vàng lá, chết rải rác, năng suất thấp. Từ năm 2019, anh thay đổi phương pháp: phát dọn thực bì, cày xới đất sâu, bón phân hữu cơ hoai mục, lên mô cao ráo và xử lý vôi bột trước khi trồng.
Kết quả, vườn sầu riêng 5 năm tuổi của anh hiện cho năng suất ổn định 18 – 20 tấn/ha, chất lượng trái đồng đều, ít bị bệnh xì mủ. Câu chuyện này là minh chứng rõ ràng cho lợi ích vượt trội của khâu làm đất đúng kỹ thuật.
Không phải ngẫu nhiên mà các chuyên gia nông nghiệp luôn khuyến cáo bà con Tây Nguyên phải đặc biệt quan tâm đến kỹ thuật làm đất trồng sầu riêng. Bởi điều kiện tự nhiên nơi đây có những đặc thù vừa là lợi thế, vừa tiềm ẩn nhiều thách thức.
Tây Nguyên nổi tiếng với đất đỏ bazan màu mỡ, tầng canh tác dày 70 – 100 cm, rất thích hợp cho cây công nghiệp dài ngày như cà phê, hồ tiêu và cả sầu riêng. Tuy nhiên, phần lớn diện tích lại nằm trên địa hình dốc, độ dốc phổ biến 5 – 15 độ, dễ bị rửa trôi sau những trận mưa lớn. Do đó, nếu bà con không làm đất và thiết kế mô, luống đúng kỹ thuật, đất nhanh chóng mất đi lớp dinh dưỡng bề mặt, khiến cây sầu riêng khó phát triển bền vững.
Khí hậu Tây Nguyên chia rõ hai mùa: mùa mưa kéo dài từ tháng 5 – 10, chiếm tới 85 – 90% lượng mưa cả năm; mùa khô từ tháng 11 – 4, nắng gắt, khô hạn. Sự đối lập này khiến đất dễ nứt nẻ, chai cứng vào mùa khô, trong khi mùa mưa lại dễ sạt lở và ngập úng. Vì vậy, kỹ thuật làm đất trồng sầu riêng ở Tây Nguyên không chỉ dừng ở khâu chuẩn bị ban đầu mà cần tính toán đến khả năng giữ ẩm mùa khô và thoát nước mùa mưa.
Nhiều hộ nông dân vì nóng vội đã trồng sầu riêng trực tiếp trên đất chưa cải tạo hoặc làm đất sơ sài. Hậu quả là chỉ sau vài năm, đất bị xói mòn, thoái hóa, giảm khả năng giữ chất dinh dưỡng. Khi đất kém chất lượng, cây sầu riêng dễ bị còi cọc, năng suất thấp, tuổi thọ vườn giảm đáng kể. Điều này cho thấy, một sai lầm nhỏ ở khâu làm đất có thể dẫn đến thiệt hại lớn về sau.
Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đắk Lắk (2023), tại một số vùng trồng sầu riêng không được cải tạo đất đúng kỹ thuật, năng suất chỉ đạt trung bình 7 – 8 tấn/ha, trong khi các vườn làm đất và cải tạo kỹ lưỡng đạt tới 18 – 20 tấn/ha, thậm chí cao hơn.
Tại Gia Lai, nghiên cứu của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI) cũng chỉ ra rằng, các vườn trồng trên đất bạc màu, không xử lý tuyến trùng trước khi trồng có tỷ lệ cây chết tới 20% trong 3 năm đầu. Những con số này khẳng định, kỹ thuật làm đất trồng sầu riêng chuẩn ngay từ đầu chính là “chìa khóa vàng” để tăng năng suất và chất lượng sầu riêng Tây Nguyên.
Để cây sầu riêng phát triển khỏe mạnh, cho năng suất ổn định và chất lượng trái ngon, đất trồng cần đạt những tiêu chuẩn nhất định về thành phần và đặc tính lý hóa học.
Ở Tây Nguyên, loại đất đỏ bazan chiếm diện tích lớn, đặc trưng bởi kết cấu tơi xốp, giàu khoáng chất và có tầng canh tác dày từ 70 – 100 cm. Đây được xem là loại đất lý tưởng nhất cho cây sầu riêng, bởi rễ có thể phát triển sâu và rộng, tăng khả năng hút nước và dinh dưỡng. Khi trồng trên đất có tầng canh tác nông hơn, rễ dễ bị cạn, cây yếu và dễ đổ ngã khi gặp gió lớn.
Sầu riêng ưa đất có hàm lượng mùn hữu cơ cao, giúp giữ ẩm và cải thiện độ tơi xốp. Đất giàu mùn cũng tạo điều kiện cho hệ vi sinh vật có lợi phát triển, giúp phân giải chất hữu cơ thành dinh dưỡng dễ hấp thu. Ngoài ra, độ pH của đất cần duy trì từ 5,5 – 6,5.
Nếu pH thấp hơn (đất chua), rễ dễ bị ngộ độc nhôm, sắt; còn nếu pH cao hơn (đất kiềm), khả năng hấp thụ các nguyên tố vi lượng như kẽm, mangan sẽ giảm, khiến cây còi cọc. Do đó, việc kiểm tra và điều chỉnh pH đất là một yêu cầu quan trọng trước khi trồng sầu riêng.
Không phải loại đất nào ở Tây Nguyên cũng phù hợp để trồng sầu riêng ngay. Một số nhóm đất cần được cải tạo kỹ lưỡng trước khi đưa vào sản xuất để tránh rủi ro.
Đất sét nặng có khả năng giữ nước quá lâu, dễ gây ngập úng vào mùa mưa. Khi đất bị ứ nước, rễ sầu riêng thiếu oxy, nhanh chóng bị thối và chết. Để cải tạo, bà con cần cày xới sâu, trộn thêm cát sông, mùn hữu cơ và lên mô cao để đảm bảo thoát nước. Ngoài ra, việc đào mương thoát nước quanh vườn cũng rất quan trọng.
Một số vùng đất ở Tây Nguyên sau nhiều năm canh tác cà phê, hồ tiêu bị bạc màu, nghèo dinh dưỡng. Đặc biệt, đất nhiễm phèn hoặc có tầng hữu cơ mỏng sẽ không thích hợp nếu chưa cải tạo. Bà con cần bón bổ sung phân chuồng hoai mục, phân vi sinh, kết hợp với vôi bột để khử chua. Ngoài ra, có thể trồng cây phân xanh như muồng, keo dậu, đậu nành để cải tạo đất tự nhiên trước khi chuyển sang trồng sầu riêng.
Để xác định đất có phù hợp trồng sầu riêng hay không, bà con nên thực hiện bước kiểm tra cơ bản sau:
.png "Kỹ Thuật Làm Đất Trồng Sầu Riêng ở Tây Nguyên - Giúp Cây Phát Triển Mạnh Khỏe, Ít Sâu Bệnh 3")
Để việc làm đất đạt hiệu quả, bà con cần chuẩn bị đầy đủ công cụ hỗ trợ. Một số dụng cụ cơ bản gồm có:
Sau khi sử dụng, bà con nên rửa sạch đất bám trên lưỡi cuốc, xẻng để tránh gỉ sét. Các dụng cụ kim loại cần được phơi khô, có thể bôi dầu mỡ để tăng độ bền. Đối với máy móc như máy cày, nên bảo dưỡng định kỳ, thay dầu nhớt và kiểm tra lưỡi cày để đảm bảo hiệu suất.
Trong quá trình làm đất, bà con cũng cần chú ý đến an toàn lao động. Hãy chuẩn bị găng tay dày, giày bảo hộ, khẩu trang và nón bảo hộ để tránh tai nạn. Khi sử dụng máy cày hoặc máy phun, cần tuân thủ đúng hướng dẫn kỹ thuật, không vận hành trong tình trạng mệt mỏi để đảm bảo an toàn cho bản thân và người xung quanh.
Thời điểm làm đất lý tưởng trước khi trồng sầu riêng
Khâu làm đất đóng vai trò quyết định sự thành bại trong canh tác sầu riêng. Để đạt hiệu quả cao, bà con Tây Nguyên cần chọn thời điểm thích hợp. Thông thường, làm đất nên tiến hành sau vụ thu hoạch hoặc đầu mùa mưa (khoảng tháng 4–6).
Việc chọn đúng thời điểm không chỉ giúp đất “nghỉ dưỡng” mà còn tạo điều kiện cho vi sinh vật có ích phát triển, giảm áp lực sâu bệnh, đặc biệt là tuyến trùng và nấm hại.
Các bước làm đất trồng sầu riêng hiệu quả
Bước 1 – Phát dọn thực bì, xử lý mầm bệnh tồn dư
Trước khi cày xới, bà con cần dọn sạch cỏ dại, tàn dư cây trồng cũ, gốc rễ và lá mục. Việc này giúp loại bỏ nguồn trú ẩn của sâu hại và nấm bệnh.
Bước 2 – Cày xới đất sâu và tơi đều
Sau khi phát dọn, đất cần được cày xới kỹ lưỡng.
Ngoài ra, bà con có thể trộn thêm tro trấu, phân hữu cơ vi sinh hoặc phân xanh để cải thiện độ mùn, tăng khả năng giữ ẩm và thoát nước cho đất.
Bước 3 – Lên luống, thiết kế mô trồng đúng kỹ thuật
Với đặc thù địa hình Tây Nguyên thường dốc và mưa nhiều, việc lên luống và tạo mô trồng là bắt buộc để tránh ngập úng và xói mòn.
Bước 4 – Đào hố và bón lót đúng quy trình
Khâu đào hố và bón lót đóng vai trò bổ sung dinh dưỡng ban đầu, giúp cây con bén rễ nhanh chóng.
Sau khi bón, cần lấp đất mặt phủ kín phân và để hố ổn định khoảng 15–20 ngày trước khi trồng. Khâu này vừa cải tạo tầng đất quanh rễ, vừa tạo môi trường giàu dinh dưỡng, giúp cây sầu riêng non nhanh chóng thích nghi và phát triển mạnh.
Biểu hiện của đất trồng sầu riêng bạc màu – nghèo dinh dưỡng
Trong thực tế canh tác tại Tây Nguyên, không ít vườn sầu riêng gặp tình trạng đất bạc màu, nghèo dinh dưỡng sau vài năm trồng liên tục. Biểu hiện thường thấy là lớp đất mặt khô cứng, đất bị chai, độ tơi xốp kém, rễ cây khó ăn sâu. Màu đất nhạt, ít mùn, ít sinh vật có ích hoạt động.
Khi đất bị thoái hóa, cây sầu riêng thường sinh trưởng chậm, lá vàng, trái nhỏ và năng suất giảm rõ rệt. Đặc biệt, những vườn có lịch sử lạm dụng phân hóa học hoặc trồng độc canh lâu năm càng dễ suy kiệt nhanh.
Cách khắc phục và phục hồi đất trồng kém chất lượng
Sản phẩm Bi-Soil của AT giúp bà con cải tạo đất, hạ phèn, giải mặn, ổn định pH, chống chết cây con. Là giải pháp tốt nhất cho mong muốn phục hồi và nâng cấp toàn diện chất lượng đất trồng sầu riêng.
Không làm đất vào mùa mưa lớn – tránh đóng váng
Mùa mưa lớn thường khiến đất bị nén chặt, đóng váng sau khi cày xới, ảnh hưởng đến khả năng hô hấp của rễ. Vì vậy, bà con nên tránh làm đất trong thời điểm này để hạn chế lãng phí công sức và giảm nguy cơ hư hại đất.
Không bỏ qua bước xử lý mầm bệnh từ đất
Trong đất thường tồn tại nhiều mầm bệnh nguy hiểm như tuyến trùng, nấm Fusarium hay Phytophthora. Nếu bỏ qua bước xử lý, nguy cơ bệnh thối rễ, chết cây non sẽ rất cao. Vôi bột, nấm đối kháng Trichoderma và chế phẩm sinh học là lựa chọn an toàn, hiệu quả để xử lý đất trước khi trồng.
Ưu tiên phân hữu cơ, phân vi sinh trong bón lót
Phân hữu cơ giúp đất giàu dinh dưỡng, cải thiện độ mùn và hệ vi sinh. Việc lạm dụng phân hóa học dễ làm đất chai cứng, mất cân bằng pH và suy giảm độ màu mỡ. Vì vậy, bà con nên ưu tiên sử dụng phân chuồng hoai mục, phân compost, phân vi sinh để duy trì độ phì bền vững.
Kết hợp trồng cây che phủ đất – giảm rửa trôi, xói mòn
Ở Tây Nguyên, địa hình dốc kết hợp mưa nhiều dễ gây rửa trôi chất dinh dưỡng. Giải pháp hiệu quả là trồng cây che phủ như cỏ vetiver, đậu phộng dại, muồng muồng. Những loại cây này không chỉ bảo vệ lớp đất mặt mà còn tạo nguồn hữu cơ tự nhiên, cải thiện cấu trúc đất lâu dài.
Thông thường, sau khi làm đất và đào hố, bà con nên chờ ít nhất 20 – 30 ngày mới tiến hành trồng sầu riêng. Khoảng thời gian này giúp đất ổn định, phân hữu cơ và vôi bột kịp phân giải, tiêu diệt bớt mầm bệnh trong đất.
Nếu trồng quá sớm, cây con có thể bị ảnh hưởng bởi lượng vôi hoặc phân bón chưa kịp hoai mục, dễ gây hiện tượng cháy rễ, thối rễ. Ngoài ra, ở Tây Nguyên khí hậu có mùa mưa rõ rệt, bà con nên chọn thời điểm đầu mùa mưa (tháng 5 – 6) để trồng, vừa tận dụng được nguồn nước tự nhiên vừa giúp cây nhanh bén rễ.
Câu trả lời là không nên trồng trực tiếp nếu đất chưa qua xử lý cải tạo. Bởi vì đất trồng cũ, đặc biệt là nơi từng canh tác các loại cây công nghiệp như cà phê, hồ tiêu, thường đã bị suy thoái dinh dưỡng, nén chặt tầng đất mặt và tồn dư mầm bệnh.
Nếu trồng ngay trên đất này, rễ sầu riêng sẽ kém phát triển, dễ nhiễm bệnh nấm Phytophthora, tuyến trùng hoặc thối rễ. Bà con cần cày xới lại đất, bón thêm phân hữu cơ hoai mục, kết hợp chế phẩm sinh học để tiêu diệt mầm bệnh, đồng thời cải tạo kết cấu đất tơi xốp trước khi trồng. Đây là bước rất quan trọng để đảm bảo cây sầu riêng phát triển khỏe mạnh ngay từ đầu.
Không cần cải tạo đất quá thường xuyên trong năm, nhưng bà con nên chú trọng cải tạo đất định kỳ theo chu kỳ sản xuất. Thông thường:
Làm đất đúng kỹ thuật chính là nền tảng quan trọng nhất trong quá trình canh tác sầu riêng. Một khu đất được xử lý kỹ, có độ tơi xốp, giàu dinh dưỡng, sạch mầm bệnh sẽ giúp cây bén rễ nhanh, sinh trưởng khỏe và chống chịu tốt với thời tiết khắc nghiệt vùng Tây Nguyên.
Khi bà con tuân thủ đúng các bước làm đất – từ cày xới, bón phân hữu cơ, xử lý mầm bệnh đến cải tạo đất định kỳ – thì hiệu quả mang lại rất rõ rệt: cây sầu riêng phát triển đồng đều, ít sâu bệnh, trái to đều, năng suất cao và ổn định qua nhiều năm.
Khuyến nghị cho bà con Tây Nguyên là nên chủ động cải tạo đất định kỳ 3 – 5 năm/lần để đất luôn được tái tạo dinh dưỡng, tránh hiện tượng bạc màu, chai cứng. Đây chính là chìa khóa giúp vườn sầu riêng Tây Nguyên phát triển bền vững, mang lại nguồn thu nhập lâu dài và ổn định.
Giỏ hàng của bạn hiện tại chưa có sản phẩm nào.
