Nhắc đến sầu riêng, ai cũng nghĩ ngay đến danh xưng “vua trái cây” với hương vị ngọt béo, nồng nàn khó lẫn. Ở vùng đất đỏ bazan màu mỡ của Tây Nguyên, sầu riêng không chỉ là loại quả được ưa chuộng mà còn là “cây làm giàu” cho biết bao gia đình nông dân.
Thế nhưng, để có được những trái sầu riêng thơm ngon, cơm vàng dày múi, bà con không chỉ cần chăm sóc giỏi mà còn phải nắm chắc kỹ thuật thu hoạch sầu riêng. Bởi chỉ cần hái sớm một chút, trái sẽ còn non, vị nhạt, khó bán; nhưng nếu chậm tay, trái dễ nứt toác, giảm giá trị ngay lập tức.
Bài viết này sẽ cùng bà con đi trọn vẹn hành trình từ cách nhận biết trái chín đúng độ, chuẩn bị dụng cụ hái, đến từng thao tác thu hoạch và bảo quản. Đây là những kinh nghiệm được đúc kết từ thực tế nhiều mùa vụ tại các vùng chuyên canh sầu riêng Tây Nguyên, giúp bà con giữ được năng suất tối đa, vừa nâng tầm chất lượng, vừa tăng giá trị thương phẩm.
Contents
Trong sản xuất nông nghiệp, mỗi công đoạn đều quan trọng, nhưng với cây sầu riêng – loại cây trồng có giá trị cao bậc nhất ở Tây Nguyên – thì khâu thu hoạch lại chính là “bước chốt” quyết định năng suất và chất lượng. Kỹ thuật thu hoạch sầu riêng không chỉ đơn giản là hái trái từ trên cây xuống, mà còn là sự kết hợp giữa kinh nghiệm, khoa học và sự cẩn trọng.
Một trái sầu riêng được thu hoạch đúng chuẩn sẽ đảm bảo chín sinh lý tự nhiên, cơm dày, hạt lép, mùi thơm đặc trưng. Khi đó, giá bán cao, thương lái tin tưởng, thị trường xuất khẩu dễ dàng tiếp nhận. Ngược lại, nếu thu hoạch sai cách, trái có thể bị non, sượng cơm, hoặc quá chín dẫn đến nứt vỏ, khó bảo quản. Điều này không chỉ làm mất giá trị của trái trong vụ mùa hiện tại mà còn ảnh hưởng đến uy tín của cả vùng trồng.
Tại Tây Nguyên, nhiều hộ gia đình đã nhận ra rằng việc tuân thủ thu hoạch sầu riêng đúng chuẩn giúp giữ được năng suất lâu dài, cây khỏe mạnh và ít suy kiệt sau vụ. Có thể nói, thu hoạch đúng chuẩn chính là chìa khóa để bà con bảo vệ lợi nhuận ổn định, tránh cảnh “được mùa mất giá” như trước đây.
Không ít bà con Tây Nguyên từng gặp cảnh trái sầu riêng bị thương lái chê vì chất lượng không đạt. Nguyên nhân phần lớn đến từ việc cách thu hoạch sầu riêng chưa đúng.
Rõ ràng, thu hoạch sai cách không chỉ làm mất năng suất ngay trong vụ mùa, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cây, khiến năng suất các vụ sau bị sụt giảm.
Bà con tuyệt đối không nên hái khi trái còn non hoặc chờ đến khi rụng mới gom lại. Cách thu hoạch sầu riêng đúng là cắt khi trái đạt chín sinh lý: cuống teo lại, gai tròn đầu, có mùi thơm nhẹ. Thu hoạch đúng thời điểm giúp trái giữ hương vị chuẩn, bảo quản được lâu và dễ dàng tiêu thụ.
Dao bén, kéo chuyên dụng, thang chắc chắn, giỏ lót xốp… là những vật dụng bắt buộc khi hái sầu riêng. Tránh việc bẻ bằng tay hoặc cắt quá sát cuống làm trái dễ nhiễm bệnh. Đồng thời, người lao động cần trang bị bảo hộ, găng tay, nón bảo hiểm để đảm bảo an toàn trong suốt quá trình thu hoạch.
Ngay sau khi hái, trái cần được đưa vào nơi thoáng mát, phân loại theo độ chín, kích cỡ. Sầu riêng Tây Nguyên thường được vận chuyển đi xa, nên việc xếp gọn, lót đệm chống sốc là yếu tố sống còn để giữ chất lượng. Đây cũng là một phần quan trọng trong kỹ thuật thu hoạch sầu riêng giữ năng suất, giúp tránh hao hụt không đáng có.
Để kỹ thuật thu hoạch sầu riêng ở Tây Nguyên đạt hiệu quả tối đa, bà con cần nắm chắc cách nhận biết trái đã chín sinh lý tự nhiên. Thu hoạch đúng lúc sẽ giúp trái có mùi vị thơm ngon, cơm vàng béo ngậy và giữ được năng suất lâu dài. Việc dựa vào dấu hiệu bên ngoài kết hợp với kinh nghiệm thực tế sẽ giúp bà con tránh tình trạng cắt non hoặc để quá chín.
Khi sầu riêng chín, cuống trái thường khô dần và teo nhỏ lại. Nếu để ý kỹ, bà con sẽ thấy quanh cuống xuất hiện những vết nứt nhỏ. Gai sầu riêng cũng có sự thay đổi rõ rệt: từ màu xanh đậm chuyển sang hơi vàng, đầu gai trở nên tròn, không còn nhọn sắc. Vỏ trái bắt đầu có những đường rạn nhỏ, đó chính là tín hiệu cho thấy trái đã đạt độ chín cần thiết để thu hoạch.
Một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất là mùi thơm đặc trưng của sầu riêng. Khi trái bắt đầu tỏa mùi ngọt, béo, thơm nồng lan khắp vườn, nghĩa là sầu riêng đã bước vào giai đoạn chín. Đây chính là “báo hiệu” tự nhiên rõ ràng nhất, giúp bà con xác định được thời điểm vàng để cắt.
Ngoài quan sát và ngửi mùi, bà con có thể dùng cách gõ nhẹ vào vỏ trái. Nếu âm thanh phát ra trầm, chắc, nghe “bộp bộp” thì đó là trái đã chín. Ngược lại, nếu tiếng kêu đanh và vang, nghĩa là trái còn non, chưa thể thu hoạch. Đây là cách làm được nhiều nông dân Tây Nguyên áp dụng vì đơn giản, nhanh chóng và khá chính xác.
Mỗi vùng trồng sầu riêng ở Tây Nguyên có thời điểm thu hoạch khác nhau, phụ thuộc vào giống và khí hậu từng khu vực:
Việc nắm rõ lịch mùa vụ không chỉ giúp bà con thu hoạch đúng lúc, mà còn thuận lợi trong việc tiêu thụ vì có thể chọn thời điểm thị trường đang khan hàng để bán được giá cao.
Không ít bà con Tây Nguyên mắc sai lầm trong khâu xác định thời điểm thu hoạch. Một số lỗi thường gặp gồm:
Để tránh sai lầm, bà con cần kết hợp nhiều dấu hiệu (cuống, gai, mùi, âm thanh) và theo dõi sát mùa vụ. Đây chính là điểm mấu chốt trong cách thu hoạch sầu riêng đúng chuẩn mà bà con Tây Nguyên nên ghi nhớ.
Trước khi bước vào vụ thu hoạch, bà con cần chuẩn bị đầy đủ các dụng cụ chuyên dụng, bởi chúng quyết định rất lớn đến chất lượng trái:
Chuẩn bị đầy đủ dụng cụ không chỉ giúp thu hoạch nhanh, hiệu quả, mà còn giảm thiểu tối đa tổn thất sau thu hoạch.
Sầu riêng là loại trái lớn, nhiều gai, dễ gây nguy hiểm nếu rơi từ trên cao. Người hái cần được trang bị kiến thức và kỹ năng an toàn:
Thực hiện đúng kỹ năng an toàn không chỉ bảo vệ sức khỏe người lao động, mà còn đảm bảo trái được thu hoạch an toàn, không bị rơi dập.
Nhiều bà con thường bỏ qua bước này, nhưng thực tế lại vô cùng quan trọng. Trước khi thu hoạch, cần:
Chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp bà con bước vào vụ thu hoạch một cách chủ động, giảm rủi ro và tăng hiệu quả. Đây là bước nền tảng nhưng lại thường bị xem nhẹ trong kỹ thuật thu hoạch sầu riêng ở Tây Nguyên.
Thu hoạch sầu riêng tưởng chừng đơn giản chỉ là cắt trái xuống, nhưng thực tế đây là một quy trình đòi hỏi kỹ thuật, sự cẩn thận và dụng cụ chuyên dụng. Nếu thực hiện đúng cách, bà con không chỉ giữ được chất lượng trái ngon, đẹp mà còn bảo vệ được cây, giúp vụ mùa sau tiếp tục cho năng suất cao.
Việc cắt sầu riêng cần được tiến hành nhẹ nhàng, chính xác. Thông thường, bà con dùng dao bén hoặc kéo cắt chuyên dụng để cắt ngay tại cuống trái, tránh rung lắc làm gãy cành hoặc rụng trái non xung quanh. Khi cắt, cần lưu ý:
Một trong những bí quyết quan trọng là không cắt sát vào cuống mà nên để lại từ 2–3 cm. Cuống còn lại sẽ hạn chế tình trạng nhựa thấm ngược vào thịt trái, đồng thời giúp trái tươi lâu hơn, tăng thời gian bảo quản và thuận lợi hơn khi vận chuyển đi xa.
Không nên dùng dụng cụ thô sơ như dao rựa hoặc vật sắc nhọn không phù hợp, vì dễ gây dập, trầy xước vỏ trái. Trái sầu riêng một khi bị dập sẽ nhanh hỏng, mất giá trị thương phẩm. Bà con nên chuẩn bị kéo cắt cán dài, lưỡi bén, có móc giữ trái để thao tác an toàn và chính xác.
Ở Tây Nguyên, nhiều vườn sầu riêng có cây cao tới hơn 10 m, việc thu hoạch rất khó khăn. Để tránh rủi ro, bà con nên dùng thang chữ A chắc chắn, có người giữ phía dưới, hoặc trang bị giàn hái chuyên dụng có gắn túi lưới. Khi cắt, trái sẽ rơi vào túi, hạn chế tình trạng va đập xuống đất. Trong trường hợp vườn rộng, nên bố trí đội thu hoạch từ 3–5 người, phân công rõ ràng để vừa nhanh vừa an toàn.
Sau khi hái, trái sầu riêng cần được đặt nhẹ nhàng xuống giỏ tre hoặc sọt nhựa có lót rơm, vải mềm để chống trầy vỏ. Ngay tại vườn, bà con nên phân loại sơ bộ theo kích thước, trọng lượng, độ chín. Trái to, đều, không trầy xước sẽ được bán thương phẩm giá cao; những trái bị dập nhẹ có thể để tiêu thụ nội địa.
Vận chuyển cũng là khâu quan trọng. Xe tải chở sầu riêng cần có đệm lót, hạn chế xếp chồng quá cao. Nếu vận chuyển đường xa, nên sắp xếp thoáng khí, có lỗ thông gió để tránh trái bị hấp hơi, nóng lên, dễ hỏng.
Sau khi thu hoạch, trái sầu riêng vẫn tiếp tục quá trình chín sinh lý. Nếu không bảo quản đúng cách, trái sẽ nhanh hư hỏng, giảm giá trị. Do đó, bà con cần nắm vững các phương pháp bảo quản để vừa giữ chất lượng, vừa nâng cao giá trị thương phẩm.
Ngay sau khi thu hoạch, trái cần được đặt ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và không để gần nguồn nhiệt. Bà con có thể xếp trái thành từng lớp, mỗi lớp lót rơm hoặc giấy carton để giảm ma sát. Với những trái chưa chín hẳn, nên để riêng và theo dõi quá trình chín để bán đúng thời điểm.
Khi vận chuyển sầu riêng từ Tây Nguyên đến các thị trường lớn như TP.HCM hoặc xuất khẩu, việc giữ chất lượng là thách thức lớn. Một số phương pháp phổ biến gồm:
Nhờ áp dụng các cách này, trái sầu riêng có thể giữ được độ ngon, hương vị đặc trưng từ 7–10 ngày sau thu hoạch.
Hiện nay, nhiều hợp tác xã và doanh nghiệp lớn tại Tây Nguyên đã áp dụng công nghệ bảo quản bằng kho lạnh hiện đại. Trái sau khi phân loại được đưa vào kho lạnh có kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm. Nhờ vậy, thời gian bảo quản có thể kéo dài đến 20 ngày, đủ để xuất khẩu sang các thị trường khó tính như Trung Quốc, Nhật Bản hay Hàn Quốc.
Ngoài ra, một số nơi còn áp dụng xử lý bằng khí ethylene để điều chỉnh tốc độ chín đồng đều. Đây là kỹ thuật tiên tiến giúp thương lái chủ động hơn trong việc phân phối, đồng thời giúp bà con yên tâm hơn vì sản phẩm giữ được giá trị cao.
Thu hoạch sầu riêng ở Tây Nguyên không chỉ là một công đoạn cuối cùng trong sản xuất mà còn là “bước ngoặt” quyết định giá trị kinh tế của cả vụ mùa. Từ thực tế nhiều năm canh tác, bà con nông dân đã đúc kết được những kinh nghiệm quý giá, trong khi các chuyên gia nông nghiệp lại bổ sung thêm kiến thức khoa học, tạo nên quy trình thu hoạch vừa đúng chuẩn, vừa phù hợp điều kiện địa phương.
Nhiều hộ nông dân tại Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng cho biết bí quyết quan trọng nhất khi thu hoạch là xác định đúng thời điểm trái chín. Bà con thường quan sát cuống quả: khi cuống bắt đầu ngả màu nâu, nhựa khô dần, kèm theo mùi thơm đặc trưng lan tỏa là lúc thích hợp để cắt. Ngoài ra, một số hộ còn gõ nhẹ vào vỏ trái để nghe tiếng “bộp” trầm, cho thấy múi bên trong đã chín tới.
Một kinh nghiệm khác là không nên hái ồ ạt, mà cần thu hoạch dàn trải, theo từng đợt. Bởi lẽ, trên cùng một cây, các trái có thể chín lệch nhau vài ngày. Nếu hái sớm quá, trái sẽ không đạt chất lượng; hái muộn quá, trái dễ rụng, nứt vỏ.
Theo các kỹ sư nông nghiệp tại Trung tâm Khuyến nông Tây Nguyên, việc thu hoạch đúng chuẩn giúp giữ được phẩm chất trái tốt nhất. Sầu riêng cắt đúng độ chín sẽ có cơm vàng, dẻo, hương thơm đậm, đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu. Ngược lại, nếu thu hoạch sai cách, bà con không chỉ mất giá bán mà còn ảnh hưởng đến cây mẹ, giảm sức cho vụ sau.
Chuyên gia cũng nhấn mạnh: kỹ thuật thu hoạch an toàn và bảo quản khoa học là chìa khóa để nâng cao giá trị kinh tế. Đây là yếu tố giúp sầu riêng Tây Nguyên dần khẳng định thương hiệu trên thị trường trong nước và quốc tế.
Tại Đắk Lắk, một số hợp tác xã đã áp dụng mô hình thu hoạch gắn với phân loại và bảo quản ngay tại vườn. Họ trang bị giàn hái chuyên dụng, kho mát và hệ thống vận chuyển bằng thùng carton đạt chuẩn xuất khẩu. Nhờ vậy, giá bán trái sầu riêng cao hơn thị trường từ 10–15%.
Ở Gia Lai, nhiều hộ nông dân học cách thu hoạch rải vụ, kết hợp hợp đồng bao tiêu với doanh nghiệp. Nhờ tuân thủ quy trình cắt, phân loại, bảo quản, sản lượng xuất khẩu tăng mạnh.
Riêng tại Lâm Đồng, nhờ có sự tư vấn của chuyên gia, bà con đã xây dựng quy trình thu hoạch kết hợp bảo quản lạnh. Cách làm này giúp giữ trái tươi lâu đến 20 ngày, đủ thời gian để vận chuyển đến các thị trường xa như Trung Quốc, Hàn Quốc.
Trong thực tế, không ít bà con vì nóng lòng bán trái hoặc thiếu kỹ thuật mà mắc phải những sai lầm đáng tiếc khi thu hoạch sầu riêng. Những sai lầm này không chỉ làm giảm chất lượng, mất giá trị thương phẩm mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất của vườn trong những vụ sau.
Một trong những sai lầm phổ biến nhất là hái trái khi chưa chín hoàn toàn. Lúc này, cơm sầu riêng còn nhạt, hạt to, mùi thơm chưa rõ. Trái non khi bán ra thị trường thường bị trả giá thấp, thậm chí khó tiêu thụ. Để khắc phục, bà con cần dựa vào dấu hiệu chín sinh lý như mùi hương, cuống nâu, gai nở, thay vì chỉ dựa vào số ngày sau khi ra hoa.
Ngược lại, nếu thu hoạch muộn, sầu riêng rất dễ bị nứt vỏ, rụng xuống đất gây dập nát. Trái nứt tuy ăn vẫn ngon nhưng không thể bảo quản lâu và khó vận chuyển xa, đặc biệt là xuất khẩu. Bà con cần thường xuyên kiểm tra vườn trong giai đoạn trái già, thu hoạch theo từng đợt, không để quá thời gian chín rộ.
Nhiều bà con vẫn dùng dao rựa, liềm hoặc dụng cụ sắc bén không chuyên dụng để hái sầu riêng. Điều này khiến vỏ bị xước, cơm dễ hỏng, giảm giá trị. Cách khắc phục là đầu tư kéo cắt chuyên dụng, có lưỡi bén và tay cầm dài. Ngoài ra, khi hái trên cao, nên dùng túi lưới hứng trái để tránh rơi xuống đất.
Trong quá trình sản xuất, nhiều bà con Tây Nguyên vẫn còn băn khoăn về cách thu hoạch sầu riêng đúng chuẩn để vừa giữ năng suất, vừa đảm bảo chất lượng trái phục vụ thị trường. Dưới đây là những thắc mắc phổ biến và lời giải đáp từ chuyên gia cùng kinh nghiệm thực tế.
Ngay sau khi cắt, sầu riêng cần được đặt nhẹ nhàng lên giỏ hoặc tấm lót mềm, tránh va chạm gây dập. Bà con nên giữ trái ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp. Đối với thu hoạch số lượng lớn, nên bảo quản trong kho mát từ 18–22°C để kéo dài thời gian tươi. Nếu bảo quản tốt, trái có thể giữ được chất lượng trong vòng 7–10 ngày mà không bị giảm hương vị hay mất trọng lượng.
Theo chuyên gia nông nghiệp, một cây trưởng thành ở Tây Nguyên có thể đậu từ 60–150 trái. Tuy nhiên, để đảm bảo trái đạt chuẩn, bà con nên tỉa bớt, giữ lại khoảng 50–70 trái khỏe mạnh đối với cây 10–12 năm tuổi. Việc cân đối số lượng trái giúp cây không bị suy kiệt, đồng thời mỗi trái phát triển đồng đều, cơm vàng dẻo, hạt lép nhiều, nâng cao giá trị thương phẩm.
Có. Sau mỗi vụ thu hoạch, cây sầu riêng thường mất nhiều dinh dưỡng. Nếu không bổ sung kịp thời, cây sẽ suy yếu, dễ nhiễm sâu bệnh và giảm năng suất vụ sau. Bà con nên bón phân hữu cơ hoai mục kết hợp NPK và trung vi lượng để phục hồi sức cây. Thời điểm thích hợp là sau khi thu hoạch xong 7–10 ngày, vừa bón gốc vừa phun phân bón lá bổ sung.
Thông thường, sầu riêng sau thu hoạch không cần rửa vỏ vì vỏ có gai nhọn, khó khô hoàn toàn, dễ tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Nếu cần làm sạch bụi đất để xuất bán, bà con chỉ nên dùng khăn khô hoặc bàn chải mềm chà nhẹ. Trường hợp xuất khẩu, các doanh nghiệp thường xử lý bằng quy trình vệ sinh chuyên dụng và sấy khô ngay sau đó.
Để hạn chế nứt vỏ, bà con nên thu hoạch sầu riêng khi vừa chín tới, chưa rụng tự nhiên. Trái sau khi cắt nên được đặt vào thùng carton hoặc giỏ nhựa lót rơm, xốp mềm để chống va đập. Khi xếp lên xe tải, cần chia từng lớp, không chất quá cao. Ngoài ra, vận chuyển ban đêm hoặc sáng sớm khi thời tiết mát mẻ cũng giúp trái giữ được độ tươi lâu hơn.
Kỹ thuật thu hoạch sầu riêng không đơn thuần là công đoạn hái trái, mà còn là yếu tố quyết định năng suất và giá trị kinh tế lâu dài. Nếu thu hoạch đúng chuẩn, bà con Tây Nguyên không chỉ giữ được chất lượng cơm sầu riêng thơm ngon, dẻo ngọt mà còn nâng cao khả năng bảo quản, mở rộng cơ hội xuất khẩu.
Thực tế đã chứng minh, những vườn áp dụng đúng kỹ thuật từ khâu xác định thời điểm chín, cắt hái an toàn, phân loại, đến bảo quản sau thu hoạch đều đạt hiệu quả vượt trội. Giá bán cao hơn, sản phẩm được thị trường ưa chuộng, cây mẹ khỏe mạnh, năng suất ổn định qua nhiều năm.
Vì vậy, bà con cần áp dụng đồng bộ từ thời điểm thu hoạch, cách cắt hái, vận chuyển, bảo quản đến chăm sóc phục hồi cây sau vụ mùa. Đây chính là chìa khóa giúp sầu riêng Tây Nguyên vươn xa, vừa nâng cao đời sống nông dân, vừa góp phần xây dựng thương hiệu trái cây Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Giỏ hàng của bạn hiện tại chưa có sản phẩm nào.
