Bệnh lở cổ rễ cà phê là một trong những dịch hại nguy hiểm nhất tại khu vực Tây Nguyên – nơi chiếm phần lớn diện tích trồng cà phê cả nước. Triệu chứng bệnh diễn tiến âm thầm, nhưng hậu quả để lại rất nghiêm trọng: cây chết rạp, sinh trưởng yếu, năng suất giảm mạnh, ảnh hưởng kinh tế bà con.
Qua bài viết này, AT sẽ giúp bà con nhận biết bệnh lở cổ rễ cà phê chính xác và áp dụng cách trị dứt điểm lở cổ rễ cà phê bằng biện pháp tổng hợp, hiệu quả và tiết kiệm chi phí, đồng hành cùng bà con trên hành trình thu về vụ mùa cà phê thắng lợi.
Contents
Bệnh lở cổ rễ cà phê là một trong những loại bệnh phổ biến và gây hại nặng trên cây cà phê con, đặc biệt tại các vùng trồng cà phê trọng điểm như Tây Nguyên. Bệnh chủ yếu do nấm Rhizoctonia solani gây ra. Nấm thường tấn công vào phần cổ rễ (phần giáp giữa thân và rễ), gây thối nhũn, làm cây chết rạp, khó hồi phục.
Bệnh lở cổ rễ cà phê thường xuất hiện ở cây con trong vườn ươm hoặc cây mới trồng ngoài đồng ruộng. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, lở cổ rễ cà phê sẽ lan nhanh ra cả vườn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất và chi phí đầu tư của bà con nông dân.
Tây Nguyên là vùng trồng cà phê lớn nhất nước ta, chiếm hơn 90% sản lượng cà phê của cả nước. Tuy nhiên, trong các năm gần đây, đặc biệt là giai đoạn 2024–2025, bệnh lở cổ rễ cà phê bùng phát dữ dội.
Theo số liệu thống kê từ Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Đắk Lắk, tính đến tháng 6/2025, toàn tỉnh có hơn 3.500 ha cà phê con bị nhiễm bệnh, trong đó 800 ha bị thiệt hại nặng, cần trồng lại. Ở các huyện như Krông Pắk, Cư M’gar, Ea Kar… tình trạng cây con chết hàng loạt do lở cổ rễ cà phê xảy ra khá phổ biến.
Không riêng Đắk Lắk, các tỉnh như Gia Lai, Đắk Nông, Lâm Đồng cũng ghi nhận bệnh lở cổ rễ cà phê tăng mạnh, đặc biệt trong mùa mưa. Tại Gia Lai, hơn 2.000 ha vườn tái canh bị ảnh hưởng bởi bệnh lở cổ rễ cà phê trong vụ xuân hè 2025.
Bệnh lở cổ rễ cà phê lây lan cực kỳ nhanh chóng qua đất, nước, dụng cụ chăm sóc vườn, thậm chí qua giày dép của người làm vườn. Nấm Rhizoctonia có thể tồn tại rất lâu trong đất, bám vào tàn dư cây trồng hoặc tồn tại dạng bào tử chờ điều kiện thuận lợi để phát tán.
Tại vườn cà phê của anh Trần Văn Tới (huyện Krông Ana, tỉnh Đắk Lắk), chỉ sau một trận mưa lớn kéo dài, từ 20 cây nhiễm lở cổ rễ cà phê ban đầu đã lan sang hơn 200 cây khác trong vòng 3 tuần. Những cây kế cận dễ dàng bị lây bệnh do đất ẩm, thoát nước kém và mật độ trồng dày.
Lở cổ rễ cà phê là một trong những bệnh nguy hiểm nhất đối với cây cà phê con, đặc biệt ở giai đoạn vườn ươm và mới đem trồng ra đất. Việc nhận biết lở cổ rễ cà phê sớm sẽ giúp nhà vườn kịp thời can thiệp, hạn chế thiệt hại và cứu cây khỏi nguy cơ chết hàng loạt.
Thối rễ do tuyến trùng: thường gây u sần trên rễ, cây chậm lớn nhưng không chết rạp nhanh như bệnh lở cổ rễ cà phê.
Thối rễ do vi khuẩn: thường có mùi hôi thối nặng, bệnh lở cổ rễ cà phê lây rất nhanh và lá có thể bị héo rũ ngay cả khi đất còn ẩm.
Cách nhận biết nấm Rhizoctonia: dùng kính lúp có thể thấy sợi nấm màu nâu sẫm bám quanh cổ rễ. Khi quan sát bằng mắt thường có thể thấy lớp mô bị ăn mòn, mục rữa từ ngoài vào trong.
Đây là loại nấm đất gây hại phổ biến ở nhiều loại cây trồng, đặc biệt là ở giai đoạn cây con, cây đang ở vườn ươm hoặc mới đem ra trồng ngoài ruộng sản xuất.
Bệnh lở cổ rễ cà phê thường bùng phát mạnh trong các điều kiện thời tiết bất lợi, đặc biệt là:
Khu vực Tây Nguyên thường có mùa mưa kéo dài từ tháng 5 đến tháng 10, với lượng mưa lớn và nhiệt độ vừa phải. Đây chính là thời điểm mà bệnh lở cổ rễ cà phê xuất hiện phổ biến, bùng phát nhanh chóng nhất.
Việc trồng quá dày khiến các cây cạnh nhau che lấp ánh sáng, đất dễ ẩm ướt lâu, gió khó lưu thông. Độ ẩm cao quanh gốc tạo điều kiện lý tưởng cho nấm phát triển.
Hơn nữa, khi cây không được tỉa thưa định kỳ, tán cây rậm rạp khiến cổ rễ luôn bị ẩm – đây chính là “cửa ngõ” cho nấm tấn công.
Nhiều nhà vườn sử dụng đất chưa xử lý kỹ, chưa tiêu diệt mầm bệnh trong đất hoặc sử dụng cây giống lấy từ những vườn bị nhiễm bệnh. Đây là “ổ bệnh” lây lan nhanh. Khi trồng xuống, cây yếu ớt và nhanh chóng bị nấm Rhizoctonia solani tấn công.
Nhiều vườn cà phê ở vùng trũng hoặc đất nặng, dễ bị úng vào mùa mưa. Khi nước không thoát kịp, rễ cây bị ngộp, thiếu oxy, lớp mô vùng cổ rễ suy yếu. Nấm bệnh có điều kiện thuận lợi để xâm nhập và gây lở cổ rễ cà phê.
Nếu nhà vườn không vệ sinh dụng cụ, khay ươm, giá thể hoặc dùng lại đất cũ chưa xử lý mầm bệnh thì nguy cơ phát sinh bệnh lở cổ rễ cà phê rất cao.
Ngoài ra, việc tưới tiêu quá nhiều hoặc quá ít, ánh sáng không đầy đủ trong nhà lưới cũng là nguyên nhân gián tiếp gây bệnh.
Trong thực tế, tại các vùng như Cư M’gar (Đắk Lắk) hay Đức Trọng (Lâm Đồng), có những vườn ươm đã mất trắng 30–50% số lượng cây chỉ sau một đợt mưa kéo dài. Đây là lời cảnh báo về tốc độ lây lan của loại bệnh tưởng chừng đơn giản này.
Tại một vườn ươm ở huyện Đắk Mil (Đắk Nông), chỉ trong 3 tuần sau khi xuất hiện dấu hiệu vàng lá nhẹ, toàn bộ 6.000 cây cà phê giống đã không thể cứu chữa vì nông dân nghĩ đó là hiện tượng thiếu phân.
Việc nấm phát triển mạnh khiến vi sinh vật có lợi bị tiêu diệt, đất bị nén chặt, giữ ẩm lâu và mất cân bằng pH. Điều này khiến những cây sống sót cũng phát triển kém, cằn cỗi, rễ yếu, giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng.
Theo thống kê từ Hội Nông dân tỉnh Đắk Lắk, chi phí xử lý bệnh lở cổ rễ cà phê cho mỗi ha có thể lên tới 12–18 triệu đồng/năm. Nếu không xử lý kịp thời, thiệt hại có thể gấp 3–4 lần do mất trắng cây giống và sản lượng trong tương lai.
Bệnh lở cổ rễ cà phê là một trong những “sát thủ thầm lặng” của vườn ươm và vườn cà phê con tại khu vực Tây Nguyên. Việc phòng trị bệnh cần thực hiện tổng hợp nhiều biện pháp từ giai đoạn ươm giống đến giai đoạn chăm sóc cây sau khi trồng.
Cây giống là “nền móng” của một vườn cà phê khỏe mạnh. Hãy chọn mua cây giống từ các trung tâm nghiên cứu, vườn ươm uy tín, có kiểm soát dịch bệnh.
Lưu ý: Tránh lấy giống từ các vườn đang nhiễm bệnh hoặc chưa kiểm tra nguồn gốc. Nhiều trường hợp lở cổ rễ cà phê bùng phát do cây giống đã mang mầm bệnh từ trước.
Giá thể cần được phơi khô, xử lý bằng vôi bột, hoặc hấp nóng để diệt mầm bệnh. Trộn Trichoderma spp. hoặc nấm đối kháng trước khi ươm giúp tiêu diệt nấm Rhizoctonia solani trong đất.
Gợi ý thực tế: Nhiều nhà vườn ở Đắk Lắk đã trộn 2 – 3 kg Trichoderma vào 1m³ đất trước khi ươm, giúp giảm bệnh lở cổ rễ cà phê đến 80%.
Không nên đặt bầu ươm ở vùng trũng thấp, dễ đọng nước sau mưa. Nên làm giàn ươm có mái che mưa, lưới chắn nắng, đảm bảo cây không bị ngập úng và không khí lưu thông tốt. Điều này giúp hạn chế điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển.
Đảm bảo đất tơi xốp, thoát nước tốt: Đất nặng, sét cần được phối trộn với tro trấu, xơ dừa hoặc cát để tăng độ thoát nước.
Bón vôi định kỳ để hạ phèn, diệt mầm bệnh trong đất: 20–30 kg vôi/1000m² mỗi năm là mức phù hợp để cải tạo đất.
Sử dụng phân hữu cơ hoai mục, nấm đối kháng, men vi sinh: Không chỉ cung cấp dinh dưỡng, các chế phẩm này còn tạo hệ vi sinh vật có lợi, cạnh tranh với nấm hại.
Khi bệnh lở cổ rễ cà phê đã xuất hiện, việc xử lý phải được thực hiện kịp thời, dứt khoát. Bà con có thể áp dụng kết hợp thuốc sinh học và hóa học tùy theo mức độ nặng nhẹ.
Hoạt chất:
Thời điểm sử dụng hợp lý:
Lợi ích nổi bật:
Sản phẩm sinh học chuyên gia AT khuyên dùng: AT Vaccino CAN – Trở thủ đắc lực cho nhà vườn cà phê. Sản phẩm không chỉ giúp phòng ngừa mà còn giúp trị dứt điểm đến 90% bệnh lở cổ rễ cà phê.
Câu chuyện thực tế:
Anh Trọng – nhà vườn tại Cư M’gar, Đắk Lắk – từng mất 40% cây con do bệnh lở cổ rễ cà phê. Sau khi chuyển sang dùng AT Vaccino CAN kết hợp cải tạo đất và xử lý giá thể, vườn ươm của anh hoàn toàn sạch bệnh, cây phát triển xanh tốt.
Lời khuyên chân thành AT gửi đến bà con:
Bà con hãy chủ động phòng và trị bệnh lở cổ rễ cà phê bằng giải pháp sinh học an toàn – giúp bảo vệ cây cà phê con từ gốc, giảm chi phí lâu dài và nâng cao hiệu quả kinh tế.
Hoạt chất:
Lưu ý: Cần luân phiên các hoạt chất, không phun quá liều. Không phun thuốc hóa học liên tục quá 2 lần/tháng để tránh cây bị “chai” thuốc và nấm kháng thuốc.
Nhược điểm cần lưu ý:
Cắt bỏ các đoạn rễ bị thối, đen nhũn, mềm nhão – những phần rễ này đã chết, không thể phục hồi, còn có thể là nơi tích tụ mầm bệnh.
Dùng kéo, dao sạch đã khử trùng bằng cồn hoặc nước vôi để tránh lây lan mầm bệnh sang cây khỏe.
Nếu phần lớn rễ bị hư, hoặc giá thể/đất trồng bị nhiễm nặng, nên thay giá thể mới đã xử lý sạch bệnh lở cổ rễ cà phê bằng Trichoderma hoặc nấm đối kháng.
Sau khi cắt rễ, có thể nhúng phần gốc cây vào dung dịch Trichoderma hoặc dung dịch thuốc sinh học trong 5–10 phút rồi mới trồng lại.
Bón phân lân hòa tan (Super lân, DAP…) giúp kích thích ra rễ mới, tăng sức đề kháng.
Kết hợp với phân hữu cơ hoai mục để cung cấp dinh dưỡng bền vững, cải tạo đất và tăng cường hệ vi sinh vật có lợi.
Bổ sung thêm chế phẩm sinh học kích rễ (như Humic, Axit Amin, Seaweed, hoặc các sản phẩm có chứa Auxin, Cytokinin) giúp cây ra rễ non nhanh, mạnh và hấp thu dinh dưỡng tốt hơn.
Nên tưới định kỳ 7–10 ngày/lần trong 1 tháng đầu sau khi trị bệnh. Có thể tưới kèm chế phẩm Trichoderma để phòng bệnh quay lại.
Che mát cho cây bằng lưới đen, rơm rạ, hoặc giàn che trong khoảng 10–15 ngày đầu.
Tuyệt đối không để đất bị khô nứt hay úng nước – phải giữ ẩm ổn định và vừa phải, tránh tưới quá nhiều gây úng rễ.
Dùng rơm, cỏ khô phủ gốc giúp giữ ẩm và giảm nhiệt độ đất.
Anh Nguyễn Văn Định (huyện Cư M’gar, Đắk Lắk) chia sẻ:
“Năm 2022, tôi ươm hơn 5.000 cây cà phê giống. Tới mùa mưa, hơn phân nửa số cây bị chết rũ, gốc thối đen. Ban đầu tưởng do nước úng, sau này mới biết bị bệnh lở cổ rễ cà phê do nấm Rhizoctonia gây ra. Thiệt hại hơn 40 triệu đồng.”
Chị H’Linh ở huyện Di Linh (Lâm Đồng) cũng cho biết:
“Vườn ươm nhà tôi nằm gần suối, đất giữ ẩm tốt nhưng lại thoát nước kém. Mỗi lần mưa lớn là cây chết la liệt. Về sau mới biết giá thể chưa xử lý kỹ, mầm bệnh lở cổ rễ cà phê có sẵn trong đất. Lúc đó mới thay đổi cách làm, áp dụng Trichoderma ngay từ đầu.”
Dùng giống sạch bệnh, xử lý đất kỹ: Nhiều hộ đã thay đổi thói quen ươm giống, chuyển sang dùng cây giống có nguồn gốc rõ ràng, đất trồng được trộn vôi + Trichoderma trước 10 ngày.
Phòng ngừa bằng sinh học: Tại huyện Ia Grai (Gia Lai), anh Tâm cho biết:
“Sau khi dùng thuốc hóa học mãi mà không hiệu quả, tôi thử sang dùng men vi sinh, Trichoderma, kết hợp phân hữu cơ hoai mục. Bất ngờ là bệnh lở cổ rễ cà phê giảm hẳn, cây phát triển tốt hơn trước.”
Thiết kế vườn ươm cao ráo, có mái che: Đây là kinh nghiệm quan trọng trong mùa mưa. Cây cà phê con rất nhạy cảm với độ ẩm, nếu để mưa dột, nước đọng ở gốc là bệnh sẽ bùng phát ngay.
Không nên. Thuốc hóa học như Metalaxyl hay Fosetyl-Al có thể giúp kiểm soát tạm thời khi bệnh bùng phát mạnh, nhưng dùng lâu dài sẽ:
Thay vào đó, bà con nên kết hợp luân phiên giữa thuốc hóa học và chế phẩm sinh học như Trichoderma, Bacillus subtilis để đảm bảo hiệu quả mà vẫn bền vững.
Đất đỏ bazan có khả năng giữ ẩm cao và giàu dinh dưỡng, nhưng nếu không thoát nước tốt thì dễ tạo môi trường ẩm ướt lâu ngày – điều kiện lý tưởng cho nấm phát triển gây bệnh. Do đó, bà con cần làm luống cao, lên mô thoát nước tốt khi trồng cà phê trên nền đất này.
Nếu có điều kiện, nên tự xử lý đất bằng cách phơi đất – trộn vôi – phối trộn Trichoderma, vừa tiết kiệm vừa kiểm soát được chất lượng. Tuy nhiên, nếu không có thời gian, bà con có thể chọn mua đất sạch đóng bao từ những đơn vị uy tín ở Đắk Lắk, Gia Lai, nhưng vẫn nên trộn thêm chế phẩm nấm đối kháng trước khi ươm cây.
Bệnh lở cổ rễ cà phê là mối nguy lớn cho vườn cà phê con ở Tây Nguyên, nhất là vào mùa mưa. Nếu không xử lý kịp, cây sẽ chết hàng loạt, ảnh hưởng đất và gia tăng chi phí canh tác cho bà con.
Tuy nhiên, bà con có thể phòng và trị hiệu quả bệnh lở cổ rễ cà phê bằng cách chọn giống sạch bệnh, xử lý đất, dùng Trichoderma, phân hữu cơ và kiểm soát độ ẩm tốt. Nhiều nhà vườn ở Đắk Lắk, Gia Lai, Lâm Đồng đã áp dụng và thành công. Điều quan trọng là phát hiện sớm, chăm sóc kỹ và kiên trì.
Giỏ hàng của bạn hiện tại chưa có sản phẩm nào.
